Ra đảo, truy tìm 3.000 bộ… hài cốt!

Ra đảo, truy tìm 3.000 bộ… hài cốt!

Ghi chép của Đỗ Doãn Hoàng

Biển xanh mơ, sóng trắng toát, huyện đảo Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang) mênh mông hiện ra trong nắng vàng. Dù không muốn bắt chước người khác, nhưng tôi vẫn cứ phải gọi Phú Quốc là Thiên đường du lịch, bởi sự mỹ miều của nắng, gió, biển xanh, mây trời kỳ ảo. Oái oăm thay, cũng trên “Thiên đường du lịch” này lại có một “Địa ngục trần gian” – nhà tù Phú Quốc – nơi mà trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, địch đã giam giữ tới 40.000 lượt tù cộng sản, đã đày ải, tra tấn cho đến chết khoảng 4.000 người đồng chí “gan vàng dạ sắt” của chúng ta. …

Hôm nay, vẫn dây thép gai, vẫn chuồng cọp kinh tởm, vẫn chày giã chết, vẫn chảo luộc sống tù nhân; vẫn những mảnh xương sọ của người cộng sản bị tra tấn bằng cách đóng hoăm hoắm một cây đinh hoen rỉ… được trưng bày. Vẫn sống trên đảo, cái tên cai ngục Bảy Nhu tàn độc khét tiếng với trò đóng đinh vào bất kỳ chỗ nào trên cơ thể, dùng thanh sắt nhổ gớm ghiếc lần lượt từng chiếc răng của rất rất nhiều người tù (đã 82 tuổi). Tôi đã kỳ công tìm gặp Bảy Nhu và bí mật ghi âm cả tiếng đồng hồ đối thoại với nhân vật “lẫy lừng” mai danh ẩn tích này (sau giải phóng, đi cải tạo về, chính quyền cơ sở phải có kế hoạch bảo vệ Bảy Nhu, bởi có quá nhiều người muốn giết chết ông ta).

Trong 4.000 người tù đã bị tra tấn cho đến chết ở cái địa ngục phi nhân tính tột độ kia, có 3.000 người vẫn chưa tìm thấy một mảnh xương cốt nào. Cuối năm 2008, tôi đã theo chân chiến dịch truy tìm di cốt lớn nhất trong lịch sử Việt Nam này.

Tượng đài Nắm Đấm,, quả đấm to nhất thế giới, nơi đã khai quật được hơn 1000 bộ cốt:

Máy xúc làm việc suốt đêm ngày, dưới sự điều khiển của đội K92 để tìm di cốt:

Tượng đài "rùng rợn" niềm căm phẫn và ý chí cách mạng đặt ở trước cửa nhà tù Phú Quốc hiện nay:

Một cái xương sọ người tù cộng sản, khi được khai quật lên, vẫn bị đóng một cái đinh 10 hoen gỉ. Nhìn mà rợn người:

Tôi rất muốn chụp ảnh chung với những con người đang thực hiện nghĩa cử cao đẹp ở Phú Quốc (đội K92) để lưu giữ. Đã chụp, nhưng bức ảnh này phải… hạn chế công bố, không đăng báo, vì tôi và hai đồng chí đã… cười rất vô duyên, khi đứng ở dưới chân tượng đài Nắm Đấm, phía sau là la liệt hàng trăm cái bia liệt sỹ vô danh trên một nấm mộ khổng lồ. Thật ra, Đời, gặp được nhau ngoài nơi xa thẳm ấy, ở cái chỗ lạ lùng ấy, không vui sao được? Còn nỗi đau, nhiều thập niên qua và nhiều thế kỷ nữa chúng ta vẫn cứ đau, có đúng không, hàng nghìn các chú các bác (nghe nói có cả các cô, các bá) đã vị quốc vong thân ở Địa ngục trần gian – nhà tù Phú Quốc???

Vừa nhặt xương người vừa khóc

Địa ngục trần gian Nhà tù Phú Quốc đã kết thúc sứ mệnh đen tối của nó từ hơn ba chục năm trước, nhưng di cốt của quá nhiều chiến sỹ cách mạng bị tù đày “quẳng xác” ngoài đảo vắng biển xa, vẫn cứ bằn bặt. Đó là món nợ mà tất cả chúng ta phải nỗ lực để trả. Tôi đã tự nhủ điều này, mỗi lần ra Côn Đảo, Phú Quốc hay ngược nhà ngục Sơn La, Bắc Mê, Nghĩa Lộ… Đến tháng 5 năm 2008, hay tin về cuộc tìm kiếm hơn 3.000 bộ hài cốt còn “mất tích”, nhiều cựu tù Phú Quốc đã bật khóc. Những người hiểu về Phú Quốc và địa ngục trần gian kia đều rưng rưng. Ban “tìm kiếm” thành lập, một Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang làm trưởng ban, công việc cụ thể giao cho hơn 40 đồng chí lão luyện ở đội K92 thực thi (K92 là đơn vị của Tỉnh đội Kiên Giang, lực lượng “chuyên nghiệp” đã đào bới, kiếm tìm được tới 1.202 bộ hài cốt bộ đội tình nguyện Việt Nam hy sinh khi thực hiện nhiệm vụ quốc tế ở chiến trường Campuchia! – số liệu tính đến mùa khô năm 2008). Chỉ trong hơn 100 ngày vừa qua, đội K92 đã tìm được hơn 900 phần xương cốt xung quanh nhà tù Phú Quốc.

Đại tá Ngô Minh Chánh, đội trưởng K92 đón tôi ở Thành phố Rạch Giá, ông buồn rười rượi: chúng tôi đã rất thành công, đợt “sơ kết” đợt 1, với 130 bộ hài cốt; đợt 2, mới vừa triển khai đã được hơn hơn 800 bộ. Công việc thuận lợi, hai chiếc máy xúc hạng nặng làm việc hết công suất, nó đào tung những quả đồi và những cánh rừng. Nhiều năm qua, đã đi tìm và bốc hàng nghìn nghìn bộ cốt, nhưng chưa bao giờ chúng tôi huy động máy móc “dã man” như đợt này. Là bởi vì mật độ di cốt quá dày, cốt mà lại nằm ở tận mãi dưới 6m đất sâu. Hàng trăm cựu tù, cả các vị lãnh đạo có mặt trong lễ cầu siêu cho các liệt sỹ vừa rồi, cũng không ai lý giải nổi, vì sao “bọn ác” có thể vùi thi thể những người tù cộng sản ở dưới lòng đất sâu đến như vậy?

Sâu đến mức, khi xây dựng tượng đài (nghĩa trang) Nắm Đấm (hình quả đấm to và cao như tòa nhà ba tầng, nện lên nền trời, có lẽ đây là quả đấm lớn nhất thế giới) người ta có “vô tình” bới ra hàng trăm bộ hài cốt. Số này được bốc và nhang khói cẩn thận. Không ai có thể ngờ được là: bên dưới ngôi mộ tập thể bi thảm ở nghĩa trang Nắm Đấm, vẫn còn ba bốn lớp xương cốt ném chồng chất lên nhau nữa. Với giá thuê 4 triệu/ chiếc/ ngày đào bới, hai chiếc máy xúc liên tục gầm gừ hoạt động, bới mãi xuống “âm ty” mà vẫn còn hàng trăm di cốt. Có bộ xương được “đóng” tới 16 cái đinh mười (đinh to như ngón tay), có bộ được chằng trói bằng dây thừng, dây nhựa dẻo rất tàn độc. Hàng trăm chiếc đinh tra tấn người được nhặt ra khỏi các mớ xương, trung tá Nguyễn Văn Cao, đội phó đội K92 đem giao nộp cho cán bộ văn hóa địa phương để “trưng bày”, ai trông thấy cũng lạnh sống lưng. Có người chửi thề chí mạng vì căm phẫn. Có lẽ, bức ảnh về cái xương sọ người bị cắm đinh trong Nhà trưng bày tội ác ở Nhà tù Phú Quốc lâu nay, cũng sẽ phải… gỡ xuống để thúng đinh từng cắm vào sọ hàng trăm chiến sỹ cách mạng mới được khai quật vào “thế chỗ” thì nó mới xứng tầm!
Trong căn nhà quản trang bé tẹo của Nghĩa trang Nắm Đấm, 10 anh em của đội K92 tiếp tục mắc võng vào các song cửa, các móc treo trên tường để làm giường dã chiến mà tiến mãi vào rừng sâu tìm kiếm xương cốt người. Họ lập các cái lều bằng vải dù dằn di để che mưa nắng, mặc nắng vàng, mây trắng, trời xanh rất lãng mạn, mặc những người ăn sung mặc sướng đi đốt tiền ở thiên đường du lịch Phú Quốc. Anh em phải đi bộ lóc cóc vài cây số xin nước, đóng vào can nhựa, dùng tằn tiện. Chợ búa xa xôi, cơm bữa tự nấu dè sẻn. Vợ ốm, con đau trong đất liền, anh Cao và đồng đội vẫn phải bám trụ ở bìa rừng ngoài đảo, chỉ huy đội tìm kiếm thêm từng bộ từng bộ trong hơn 2.000 bộ di cốt đang được coi là “mất tích”.

Theo con đường đất đỏ quạch, cằn sỏi đá dẫn vào nghĩa trang buồn hiu lạnh lạnh; tôi phải leo núi đi sâu mãi vào những cánh rừng già để đến chỗ đang có người đào bới. Hàng nghìn mét vuông cây dại và rừng già đã được “dọn sạch” một cách bất đắc dĩ, để lực lượng công binh rà phá bom mìn, rồi đội K92 mới tiến hành khai quật, tìm kiếm. Tôi ngồi thu lu trên những núi đất đỏ, chằng chịt dây thép gai, nghĩ đến hàng nghìn người còn nằm ở đâu đây, mà nghĩ tới hơn 800 cốt người vừa mới được bới lên từ đất Mẹ mà thấy kiếp người sao nó mênh mang thật lạ. Anh Cao bảo, cửa rừng thâm u, gió biển xạc xào, nơi này hoang vắng tột độ, lại còn bạt ngàn bom đạn ém lại từ thời cũ, đôi lúc nhìn rừng mà chính anh em trong đội K92 còn thoáng so mình chợn rợn.Nhưng nghĩ đến những người “đồng đội” còn nằm lại giữa hoang lạnh mịt mù, lại thấy lòng mình nức nở. Có khi, máy xúc đang thò “tay” ngoạm mỗi gầu vài khối đất thì bị “kinh nghiệm hiểu biết xương cốt và lòng đất” của ai đó gào lên: dừng lại! “Dưới chân máy là 5 bộ xương người!”, kinh nghiệm của một người phán đoán. Bà con xanh mắt mèo, khi tay cuốc tay xẻng của các chiến sỹ nhẹ nhàng bới lên, đủ 5 bộ ở một hố chôn tập thể. Anh Minh Chánh bật mí: “Chúng tôi đào mãi, chỉ cần nhìn màu đất là biết có cốt (xương người)”.

Tôi đi dọc những triền đất đỏ vừa bốc lên bảy tám trăm bộ hài cốt các chiến sỹ cách mạng bị tù đày cho đến chết (tính đến đầu tháng 12/2008) và thắc mắc: có bộ cốt được chôn chung với 16 cái đinh, không biết chúng nó đóng thế nào mà đinh cắm ngần ấy chiếc vào một thi thể được nhỉ? Đinh cắm vào thịt thì rồi nó sẽ tự rụng ra khi cơ thể người tù bị phân hủy, thế thật ra là bao nhiêu cái đinh tất cả được cắm vào thi thể người tù bị đóng nhiều đinh nhất (khi chưa đem “quẳng xác” ngoài bìa rừng)? Báo cáo nhanh trong ít ngày đầu ra quân của đội K92 được ghi rõ bằng văn bản: cùng với 238 cây đinh mười đóng vào thân thể 130 đồng chí được khai quật trong đợt 1, còn có những chiếc cúc áo, chiếc lược khắc hình trái tim, “dây chuyền bằng nhôm có hình Phật bà Quan âm, một chiếc nhẫn thau làm bằng vỏ đạn”, một mảnh bom khắc tên người – hiếm hoi lắm, mới có được một cái túi ni lông chứa tên của người nằm dưới lòng đất sâu. Gần 900 người trong tổng số 4.000 người đã bỏ mạng ngoài hòn đảo có địa ngục trần gian này vừa được đội K92 tìm thấy, chỉ duy nhất anh Nguyễn Văn Khai (người Thanh Hóa) là có tên. Một người tử tế và nhanh tay nào đó đã viết tên anh, bỏ trong cái túi ni lông. Theo các nhân chứng, khi mà tù binh bị giết chết nhiều quá, lại sợ du kích các phía tấn công bất ngờ, bọn cai ngục bèn bắt bạn tù của anh Khai đem “đồng đội” đi chôn, và người bạn tù đã dùng một túi ni lông dán kín lưu danh bác Nguyễn Văn Khai cho… đội K92 đi tìm!

Anh Cao phủ một lá cờ đỏ sao vàng lên cái hòm gỗ chứa rất rất nhiều di cốt người tù thiệt mạng năm xưa. Hòm được kê lên một cái ghế vững chãi, dưới chân hòm là 3 con chó tinh khôn nằm canh giữ. Nắp hòm được mở, nhấc từng gói xương người được bó như bó giò ra, giọng anh Cao nghẹn ngào: chỉ một người có tên tuổi, địa chỉ. Tất cả, ai cũng là ai, ai cũng là người cộng sản chân chính đã sống đến giọt sống cuối cùng vì quê hương. Nhưng họ đã không được trông thấy ngày Bắc Nam sum họp. Nhưng họ đã mất hoặc nửa thế kỷ (nếu là liệt sỹ chống Pháp), hoặc hơn ba chục năm ròng nằm dưới lòng đất sâu (nếu là liệt sỹ thời chống Mỹ), họ mới được chúng tôi mang lên. Người bị đóng 16 cái đinh trên cơ thể, có người, khúc xương xống vẫn sừng sững một cây đinh cắm phập. Nhưng họ vẫn may mắn hơn hàng nghìn người còn nằm đâu đó dưới lòng đất, dưới những tán rừng, hoặc da thịt họ, xương cốt họ chỉ còn là một vệt mờ mờ hoa thổ (đất màu nâu còn lại sau khi thịt xương bị phân hủy toàn bộ) dưới cõi xa xôi. Quá nhiều nhân chứng (kể cả báo cáo của Sở LĐTBXH Kiên Giang mới đây) đều chính thức nói về việc máy bay của bọn cai ngục đã chở những người đau ốm đi chữa bệnh rồi không bao giờ đưa họ trở về nữa. Những người tù xấu số đã bị ném xuống Vịnh Thái Lan làm mồi cho cá dữ và đáy biển sâu. Cái việc họ trở về là bất khả. Do thế, nên cái việc kiếm tìm cho đầy đủ cơ số hàng nghìn người đã chết vì địa ngục trần gian nhà tù Phú Quốc là một nhiệm vụ thiêng, cao quý nhưng… bất khả hoàn thành trọn vẹn.

Thật khó để trọn vẹn, dẫu có những ngày, an hem khai quật một cái hố mà được gần 500 bộ xương cốt! Càng đào, càng nhặt xương càng thấy xót xa. Mùi xương thịt nồng nặc, có anh em ý nhị chạy ra góc rừng nôn ọe, rồi đeo khẩu trang, đốt cả thúng nhang trầm mù mịt để khử mùi, rồi lúi húi nhặt, hai trăm, ba trăm, rồi gần 500 bộ di cốt trong một cái hố chôn.
Sẽ là một cuộc kiếm tìm mãi mãi?

Biết vậy, nhưng vẫn phải làm. Chiến dịch truy tìm 3.000 bộ hài cốt kết thúc giai đoạn 1 với lễ cầu siêu cho 130 linh hồn người quả cảm đã ngã xuống. Cán bộ TƯ, cán bộ lãnh đạo từ Sài Gòn, từ Kiên Giang tề tựu đông đủ ở Phú Quốc, chỉ có hai ngả đường ra đảo là trên trời (máy bay) và trên biển (tàu thủy), thì cả hai ngả đều đông nghẹt, hết vé. Buổi lễ trang trọng, trời ào ào đổ mưa lớn như khóc than. Tuyệt nhiên không một ai xòe mũ mão hay dù (ô) ra che chắn. Họ đứng trước mưa, nỗi đau và niềm vui còn lớn hơn mưa nắng. Những người anh hùng của dân tộc nằm đó, chỉ là những bó xương nhỏ bé vô danh, quan khách chịu ướt cùng các chiến sỹ tận khổ trong “địa ngục trần gian” một chút thì đã sao? Buổi lễ hùng thiêng diễn ra trong mưa, mà không ai có cảm giác trời đang mưa nữa. Nhắc lại chi tiết này, anh Minh, Trưởng phòng Thương binh liệt sỹ và người có công của Sở LĐTB-XH Kiên Giang (đơn vị “chủ trì”, người sâu sát đại công trường tìm kiếm di cốt) không giấu nổi xúc động. “Chúng tôi đã phải đặt mua hàng trăm chiếc tiểu sành loại tốt từ Đồng Tháp chở xuống Rạch Giá, rồi thuê tàu gỗ vượt gần 200km mặt biển ra với các đồng chí vừa được tìm thấy cốt ngoài đảo Phú Quốc. Vét hết tiểu sành của Rạch Giá cũng chưa đủ”. Lại nghĩ, mới chỉ 130 bộ cốt mà đã tán loạn vì thiếu tiểu quách thế, đợt này, đón hơn hơn 800 “người tù cộng sản” một lúc (con số vẫn được tiếp tục bổ sung hằng ngày), biết lấy đâu chỉ đủ tiểu quách đây? Cái việc huy động tiểu quách “lịch sử” này, cũng thật là rớt nước mắt.

Giai đoạn 2 của dự án truy tìm hài cốt được triển khai, vẫn trong sự tận tụy của đội K92, vẫn bằng tiền tỷ đầu tư của Nhà nước, vẫn đều đặn, các ban ngành của huyện đảo Phú Quốc có cán bộ đến giao lưu, chia sẻ, động viên, tặng quà cho các chiến sỹ “đào mồ mả”. Khắp khu vực nhà tù Phú Quốc, đều là mồ chôn các chiến sỹ cộng sản anh dũng năm xưa. Diện tích khả nghi có di cốt khá rộng. Nhưng ngay cả đảo Phú Quốc với chiều dài mấy chục cây số cũng là quá hẹp so với việc tìm kiếm mà đội K92 đã làm năm bảy năm qua ở khắp chiến trường Campuchia. Đại tá Chánh kể, ở Campuchia, có khi đào bởi cả tháng, không tìm được bộ xương đồng đội nào, tháng sau quay lại, giữa mùa mưa, dùng xẻng gạy gạy một cái, vài bộ xương hiện ra. Có khi, tìm được cái thi thể còn nguyên vẹn do đất “kết”, phải đem ra bờ suối lóc thịt rồi gói gọn lại. Còn ở Phú Quốc, đã xác định được “tọa độ” sơ sơ, chỉ việc dùng máy xúc và cuốc xẻng tìm kiếm. Lại thêm cái thuận lợi là người tiếp phẩm cho nhà tù, ông Hai Nam vẫn sống; ông Bảy Nhu, tên ai ngục tàn độc, vẫn sống – họ sống ngay gần các công trường tìm di cốt. Thực tâm hai nhân vật “chỉ điểm” khai quật này thấy ân hận vì sự “tiếp tay” cho kẻ thù năm xưa, họ tận tâm giúp K92 tìm kiếm để mong chuộc lỗi lần dương thế và cả lỗi lầm với 4.000 người đã gửi nắm xương tàn ở “địa ngục trần gian”.

Tuy nhiên, cũng không phải là không có những cái khó khôn lường. Cốt nằm ở tít dưới lòng đất sâu, thông tin của nhân chứng rồi cũng… cạn kiệt, mà đến nay, hơn 2.000 bộ hài cốt vẫn bặt tăm. Việc chôn rấp các thi thể tù nhân hồi cũ, là một cách chôn tàn độc, thật ra kẻ địch chỉ ném xác họ ra bãi đất rồi quên hẳn, nên hành trình tìm kiếm rất mịt mù. Địa chỉ, danh tính của các bộ cốt hầu như không bao giờ có (điều này khác hẳn với cốt của quân tình nguyện ở Campuchia, bên đó mộ thường có “địa chỉ” rõ ràng, vật dụng chôn theo chu đáo, vì là đồng đội chôn nhau). Cách chôn tạm bợ đó, đã dẫn đến hậu quả là các bộ xương bị phân hủy rất nhanh, rễ cây cứ nhè chỗ có chất… “đạm” mà ăn vào, ăn đến độ không còn dấu tích của người nằm xuống. Vì thế, Trung tá Nguyễn Văn Cao thậm chí ghi âm, ghi hình lời kể của quá nhiều nhân chứng, thấy ai làm nương trong khu vực cũng dò hỏi, thấy ai mặc quân phục cũ cũng dò hỏi. Giống như một nhà điều tra, một nhà báo, anh cho tôi xem đoạn ghi âm, ghi hình những nhân chứng vô cùng sinh động. Nào có ai là không mong mỏi cho xương cốt của các người hùng quả cảm “vị quốc vong thân” kia thoát khỏi sự mất tích trong lòng đất lạnh? Có chị nạ dòng đi núi thăm nương về, ghé qua gặp anh Cao, báo cáo là chị cuốc đất, lưỡi cuốc oằn lên vì va phải toàn… xương người. Có người như ông Út Minh, nhà ngay ở gần khu vực tượng đài Nắm Đấm, vô tình gặp, thấy cụ mặc quân phục bạc màu, anh Cao bèn bắt chuyện. Ông kể: địch đã bị giam ông 6 năm, qua sáu bảy cái khu tù binh, đến trước giải phóng miền Nam mới được địch mang ra tận sông Thạch Hãn (Quảng Trị) trao trả. Ông trực tiếp bị chính Bảy Nhu (người hàng xóm hiện nay) tra tấn bằng cách đè ra nhổ mất 6 cái răng. “Tui nằm trong tù từ năm 1966, suốt gần 7 năm, tui chỉ dám tính đường chết, chứ tịnh không có dám tính đường sống. Nó bắt tôi há mồm, hỏi cho xin cái răng, cho cái nào? Tui chán quá, bảo lấy cái nào thì lấy. Nó ghè thanh sắt vào, nhổ răng tui. Giật gẫy, nó bắt tui thò tay vào miệng mình lôi từng cái răng đỏ quạch máu ra, đặt lên bàn cho nó xem. Rồi nó bắt tui phải tự uống hết số máu chảy trong miệng tui ra, một giọt nào ứa ra ngoài, nó sẽ đánh chết” – cụ Út Minh nói. Những thông tin “mộc” về việc chôn xác tù cộng sản do ông Út Minh kể vô cùng quý giá đối với đội tìm kiếm hài cốt K92.

Vợ tôi nằm viện mấy tháng nay, phải nhờ người trông. Tôi bám trụ ngoài “chiến trường” này, vì cảm thấy trách nhiệm của mình quá lớn. Cả núi xương của những người cộng sản quả cảm đang chờ được bàn tay ấm nóng của người Việt hôm nay đến “cất bốc”. Cái vất vả của chúng tôi, có thấm tháp gì so với thế giới ngục tù tận khổ mà hơn 40.000 người cộng sản đã bị tù đày tra tấn ở Phú Quốc những năm xưa, có thấm gì so với sự lẫm liệt vị quốc vong thân của hơn 4.000 người đã ngã xuống kia? Không hô hào khẩu hiệu, không lên gân nắn giọng, anh Cao nói đều đều, xa xôi, trong gió lừng vị mặn mòi của cá biển phơi đượm nắng. Giọng anh run rẩy, da diết, bên mấy chục gói xương người được bó chặt như bó giò, có đánh số nhi nhít. Chưa đầy ba tháng trời, với sự tận tâm của bộ đội K92, gần một nghìn phần di cốt đã được tìm thấy. Hơn hai nghìn người cộng sản dũng cảm khác vẫn nằm đâu đó trong lòng đất đỏ rười rượi kia. Cuộc khai quật xương người lớn đệ nhất trong lịch sử Việt Nam vẫn đang được tiến hành cật lực ngay cả khi tôi đang viết những dòng này. Những ngày ở Phú Quốc, thấy anh lính trẻ cứ nhao ra nắng nỏ, với chai nước sôi để nguội giắt ở lưng rồi kiên nhẫn đánh lấn mãi vào các cánh rừng bom đạn cũ, lấn mãi vào lòng đất sâu bí ẩn với hàng nghìn bộ di cốt tủi hờn câm lặng, tôi chợt ngộ ra rằng: họ làm việc không chỉ vì nhiệm vụ. Không chỉ là một cái nghề. Mà họ đã xả thân vì một nghĩa cử, một món nợ ân tình mà lẽ ra chúng ta phải làm từ lâu, lẽ ra tất cả chúng ta đều phải có mặt ở đó để hành lễ… trả nợ ân tình.

(Ngày 22/11/2008, trong chuyến thăm và làm việc tại huyện đảo Phú Quốc, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cùng đoàn đại biểu đã đến thăm “công trường” khai quật hài cốt các liệt sỹ nhà tù Phú Quốc và động viên các thành viên của đội K92). Đến nay, sắp năm cùng tháng tận 2008, tôi vẫn thường gọi điện cho anh Cao, để nghe anh cập nhật số lượng hài cốt mà đội đã đào được, mỗi lúc số liệu tăng vọt, có lúc vọt cả 500 bộ vì một hố chôn tập thể, tôi lại buồn buồn vui vui, chả biết muốn xót xa cùng các liệt sỹ hay là định chúc mừng đau đớn và “thành công” của đội K92 nữa. Thấy choáng ngợp, chất ngất trước những mất mát năm xưa.
Đỗ Doãn Hoàng